Ook instellingen en bedrijven werden via de lockdown gesloten. De werknemer of leerling mocht niet meer naar school, kantoor of bedrijf. Sommige sectoren waren dicht, andere halfdicht. En enkele draaiden flinke overuren zoals de overheden, zorg, politie en brandweer. En de supermarkten draaiden een recordomzet.

Na de eerste schok wilden bedrijven werknemers voorlopig vanuit de eigen woning laten werken. Voorheen kon menigeen wel één dag in de week thuis werken, afhankelijk van sector en functie. Nu werd dat uitgebreid tot een volle week gedwongen thuis werken. Aan de keukentafel of op de zolderkamer ging men weer aan de slag. Dat ging Het Nieuwe Thuiswerken heten.

Professioneel thuiswerken

Dit nieuwe thuiswerken is niet in één keer toekomstproof. Er zijn momenteel verschillende aandachtspunten.

1. Werken aan de keukentafel is niet hetzelfde als een arbeidsplaats op kantoor. Als de woning van de werknemer een arbeidsplaats wordt, moet dat wel goed gebeuren. Zo zijn een goed bureau, stoel en laptop (toetsenbord, muis en docking station, beeldscherm), verlichting en airco van belang. Thuiswerken kan alleen met een arbo-verantwoorde werkplek.
2. Privacy en controle. Menig werkgever wil weten of er daadwerkelijk wordt gewerkt (volgsysteem). Er kwam controle op aanwezigheid, gedrag en resultaten. Het bleek dat de werknemer meer werkte en presteerde. Maar hoe regel je straks de privacybescherming?
3. De onkosten bij professioneel thuiswerken. De eigen woning is een arbeidsplaats geworden, een werkgever spaart kantoorkosten uit die de werknemer nu op zijn dak krijgt. Hoe kan dat goed geregeld worden?
4. Scholing. Naast timemanagement, het afwisselen van werk- en privétaken en de nodige pauzes moet een werknemer worden opgeleid voor professioneel thuiswerken. Opeens moet je kunnen werken met gesprekken en vergaderingen via WhatsApp, Zoom, Microsoft Teams en Skype for Bussines. Werknemers raakten uitgeput van het vele Skypen en ervoeren een hogere werkdruk. Kortom, aan het nieuwe werken in coronatijd zitten haken en ogen.

Gezonde kantoren en fabrieken

De werkgever is van oudsher verplicht te zorgen voor een veilige- en gezonde werkplek. Het coronavirus is een nieuw, nu ook aan het werk verbonden risico en moet dus in kaart worden gebracht (corona-RI&E). De werkgever moet de RIVM-maatregelen toepassen. Er zijn de 1,5-meterregel, het veelvuldig wassen van de handen, looproutes in het gebouw, eten in shifts in de bedrijfskantine, veilig gebruik van trappen en liften, vaker schoonmaken van bureaus, machines, toetsenborden en deurklinken. En minder mensen in werkruimtes. Het moeten gezonde kantoren en fabrieken worden

Maar dat geldt ook voor werkplekken in de fabriek, in werkplaatsen of in keukens en restaurants waar mensen dicht op elkaar werken. En dan is er nog het werk waar klanten of cliënten in en uit lopen, zoals in winkels, horeca en ziekenhuizen. Kun je vanwege corona het werk zó anders organiseren, zo logistiek in elkaar zetten met minder kans op besmetting? Moeten we kantoren, fabrieken en bedrijven anders gaan inrichten?

Voor- en nadelen van thuiswerken

Met het thuiswerken door corona ervaren werknemers voor- en nadelen. Voordelen zijn het vervallen van woon-werkverkeer en dienstreizen, betere concentratie, minder last van collega’s, productiever en het beter combineren van werk en privé.

Nadelen zijn er ook. Veel is goed op te lossen maar dan moet er wel geïnvesteerd worden in een goede inrichting van de thuiswerkplek. Ook een goede vergoedingsregeling is van belang. Het Nibud becijferde dat op zo’n 800 euro per jaar, exclusief apparatuur en meubilair.

Andere nadelen zijn lastiger op te lossen. Zo is er hogere werkdruk, mensen maken langere dagen, soms ook in het weekend en de scheiding tussen privé en werk raakt zoek. Een andere klacht is dat er met digitaal werken geen echt contact meer is, je elkaar ‘niet in de ogen kan kijken’ of niet ziet wat een collega bedoelt. Tenslotte is een collectieve werkplek vaak ook stimulerend; mensen hebben behoefte aan sociaal contact en een praatje. Als je fysiek door een gebouw loopt en vijf collega’s ontmoet, heb je soms aan een half woord genoeg. Binnen 10 minuten heb je zaken geregeld in plaats van veelvuldig mailen. Dat is goud waard.

Het kantoor als ontmoetingsplek

Organisatiepsycholoog Aukje Nauta deed mee aan onderzoek naar thuiswerken in coronatijd, gepubliceerd in De Volkskrant. Haar conclusie was dat thuiswerken in het begin wel gaat. Maar op den duur gaat de werknemer de collega’s en het werken in groepsverband missen. Ook Mark van Vugt, hoogleraar psychologie van de Vrije Universiteit van Amsterdam, betoogt dat. Hij pleit voor een ‘hybride werkmodel’ met het kantoor als ontmoetingsplek.

Al met al zouden bedrijven en kantoren hun inrichting moeten aanpassen aan een nieuwe functie. Corona blijft nog een poos onder ons. De werkende mens heeft behoefte aan meer dan geïsoleerd achter een beeldscherm of werkbank te staan. Het kantoor kan wellicht meer een ontmoetings-, leer-, brainstorm- en vergaderfunctie krijgen. Een combinatie van twee dagen thuis werken en drie in het bedrijf lijkt beter te werken. Met goede roosters kan straks iedereen weer in het bedrijf terecht.

Tips voor de or

• Stimuleer een goede (financiële) thuiswerkregeling met meubilair, computermiddelen en zorg voor de Arbo-kant.
• Scholing over de do’s en de don’ts van digitaal werken.
• De kantoortuin ombouwen tot iets nieuws. En dat koppelen aan verduurzaming.
• Voorkom dat kantoorruimte wordt afgestoten, ga er niet vanuit dat werknemers altijd thuis moeten werken.
• Werkbare looproutes en andere gezondheidsaspecten en hygiëne (corona-RI&E) van werk goed toepassen (coronaproof). Rol van de preventiemedewerker daarbij.
• Betere interne logistiek.
• Passende roosters en afwisseling thuis en in het bedrijf werken.
• Een goede privacybescherming.
• Voorkom te hoge werkdruk.
• Overleggen met de achterban en ideeën ophalen.
• Ga als ondernemingsraad met je directeur-bestuurder in gesprek en agendeer het nieuwe, hybride werken. Corona kan dan functioneren als game changer.